Ρενουβιέ, Σαρλ-Μπερνάρ

(Renouvier, Μονπελιέ 1815 – Πραντές, Ανατολικά Πυρηναία 1903). Γάλλος φιλόσοφος. Ιδρυτής και ο σημαντικότερος εκπρόσωπος του γαλλικού νεοκριτικισμού, από τα κυριότερα έργα του είναι τα Δοκίμια γενικής κριτικής (1854-1864), Η επιστήμη της ηθικής (1869), H αναλυτική φιλοσοφία της ιστορίας (1896-1897), Ο περσοναλισμός (1903). Βασικό θέμα της φιλοσοφίας του Ρ. είναι η διεκδίκηση της ατομικής ελευθερίας, που την απειλούν τόσο τα ιδεαλιστικά όσο και τα θετικιστικά συστήματα. Πρόκειται για μια φιλοσοφία στην οποία κυριαρχούν το περατό, το φαινόμενο, το πρόσωπο. Ο Ρ. αρνείται κάθε αντίθεση ανάμεσα στο φαινόμενο και στο πράγμα καθεαυτό, ανάμεσα σε κατηγορίες που οργανώνουν στη γνώση τα αντικείμενα και σε οργανωμένα αντικείμενα, γιατί θεωρεί τις κατηγορίες ως γεγονότα γενικής τάξης, σχέσεις μεταξύ των φαινομένων (φαινομενιστικός σχετικισμός). Πρόκειται περί ενός καντιανισμού, που απορρέει από προφανή διόρθωση και απλοποίηση της καντιανής θεωρίας, γιατί τοποθετείται πέρα από τον δυϊσμό του υποκειμένου που γνωρίζει και του αντικειμενικού κόσμου. Η βασική κατηγορία του Ρ. είναι η «σχέση», της οποίας οι άλλες είναι ειδικεύσεις. Ανάμεσα σε αυτές ιδιαίτερη σημασία έχει η προσωπικότητα, που είναι όπως η υποκειμενοποίηση της σχέσης. Αυτή είναι πράγματι ένα ενεργό κέντρο που φέρνει σε σχέση τα φαινόμενα, που δημιουργεί νέες σειρές σχέσεων. Όσο για τον γενικό ορισμό αυτού του πλουραλιστικού κόσμου, κατά τον Ρ. είναι ένας λογικός ορισμός· και όμως στηρίζεται σε ένα «ηθικό» κοίταγμα του κόσμου, σε μια «λογική πίστη». Οι αντικειμενικές αλήθειες επομένως δεν μπορούν να αποχωριστούν από τη συμπεριφορά του προσώπου, από την ίδια την πίστη της ηθικής μοίρας του. Από αυτές τις ηθικές προϋποθέσεις αναπτύσσονται τα θέματα της θρησκείας και της φιλοσοφίας της ιστορίας. Ο Ρ. έχει δική του θεολογία, που μιλά για έναν περατό θεό, τέτοιον που να μη παρεμβαίνει στην ελευθερία του προσώπου. Στην πρώτη φάση της φιλοσοφίας του ο Ρ. συμπαθούσε τον πολυθεϊσμό. Στην ουσία η θεολογία του πηγάζει από το αίτημα της εγγύησης της ηθικής τάξης του κόσμου. Γύρω από τη φιλοσοφία της ιστορίας, ο Ρ. καταπολέμησε τις φιλοσοφίες της ιστορίας που διατείνονται ότι αποδεικνύουν μια αναγκαιότητα των γεγονότων και έγραψε μια Ουχρονία (που δημοσιεύτηκε ανώνυμα το 1876), δηλαδή μια ουτοπιστική ιστορία του ευρωπαϊκού πολιτισμού διαφορετική από αυτήν που συνέβη πραγματικά και ανώτερη από αυτήν στα ηθικοπολιτικά αποτελέσματά της.